Kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE (solid phase extraction), khái niệm chất mẫu và chất chiết (pha tĩnh)

Kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE (SOLID PHASE EXTRACTION)

1.  Nguyên tắc của kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE (solid phase extraction):

• Kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE là quá trình phân bố của các chất giữa 2 pha, trong đó lúc đầu chất mẫu ở dạng lỏng, còn chất chiết ở dạng rắn – dạng hạt nhỏ và xốp đường kính 25 – 70 μm. Vì thế nên có tên là kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE (Solid Phase Extraction), hay kỹ thuật vi chiết rắn – lỏng.
• Chất chiết được gọi là pha tĩnh, và được nhồi vào một cột chiết nhỏ, cột chiết kích thước: 6 x 1 cm, hay dung lượng chiết 100-600 mg, hoặc dạng đĩa chiết có kích thước dầy 1-2 mm và đường kính 3-4 cm. Chất chiết là các hạt Silica trung tính, các hạt ôxit nhôm, hay các Silicagen trung tính đã bị alkyl hoá nhóm -OH bằng nhóm mạch carbon thẳng -C2, -C4, -C8, -C18,.. , hay nhân phenyl. Nó được chế tạo trong điều kiện giống như pha tĩnh của sắc ký HPLC, và các hạt này có độ xốp lớn, với diện tích bề mặt xốp thường từ 50 – 300 m2/gam.
• Khi xử lý mẫu, dung dịch chất mẫu được dội lên cột chiết. Lúc này pha tĩnh sẽ tương tác với các chất và giữ một nhóm chất phân tích lại trên cột (trên pha tĩnh), còn các nhóm chất khác sẽ đi ra khỏi cột cùng với dung môi hoà tan mẫu. Như thế là chúng ta thu được nhóm chất cần phân tích ở trên pha tĩnh (chất chiết rắn).
• Sau đó dùng một dung môi thích hợp hoà tan tốt các chất phân tích để rửa giải chúng ra khỏi pha tĩnh (cột chiết), và chúng ta thu được dung dịch có chất phân tích để xác định chúng theo một cách đã chọn.

2.     Các loại chất chiết pha rắn:

• Theo đặc điểm và bản chất của sự chiết, các chất chiết pha rắn được chế tạo và phân chia theo các loại chất:
• Loại hấp phụ pha thường. Đó là các Silica trung tính và ôxit nhôm,
• Hấp phụ pha ngược. Đó là các Silica thường được alkyl hoá nhóm-OH,
• Loại chất trao đổi iôn (để tách Cation và Anion),
• Chất rây hay sàng lọc phân tử theo độ lớn, kích thước của phân tử chất,
• Loại chất hấp phụ khí (purge and trap Extraction), để hấp thụ chất khí.

3.     Các kiểu và cơ chế chiết pha rắn:

• Chính vì có nhiều loại chất chiết pha rắn, cho nên kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE cũng có nhiều cơ chế và quá trình động học khác nhau, theo bản chất của mỗi loại chất chiết (pha chiết). Nói chung, các chất chiết pha rắn này cũng tương tự như các pha tĩnh trong sắc lý lỏng hiệu năng cao (HPLC). Nó có thể là dạng cột chiết (1×6 cm có thể tích 4-6 mL) hay dạng đĩa chiết (dầy 1-2 mm và đường kính 3-4 cm). Do đó kỹ thuật chiết pha rắn SPE cũng có 3 loại cơ chế chính là:
  • (1). Hấp phụ pha thường (loại NP), và Hấp phụ pha ngược (loại RP),
  • (2). Trao đổi ion và cặp ion đối với các chất dạng ion (loại IEx),
  • (3). Rây phân tử theo độ lớn của chất phân tích (Gel).

4.    Các điều kiện của kỹ thuật vi chiết pha rắn SPE:

• Quá trình chiết ở đây thực chất cũng là sự phân bố của chất phân tích giữa 2 pha, pha rắn (chất chiết) và pha lỏng (dung dịch chứa chất phân tích) không trộn lẫn vào nhau trong những điều kiện nhất định, như pH, dung môi, nhiệt độ, tốc độ chảy của mẫu qua cột chiết. Trong đó hệ số phân bố nhiệt động Kb của chất phân tích giữa hai pha (rắn và lỏng chứa mẫu) cũng là một yếu tố quyết định hiệu quả của sự chiết. Nó cũng tương tự như trong hệ sắc ký cột lỏng-rắn (của các hệ HPLC).
• Vì thế muốn thực hiện chiết pha rắn tốt phải có các điều kiện sau đây:
  • Pha rắn hay chất chiết (dạng cột chiết hay đĩa chiết) phải có tính chất hấp thụ hay trao đổi chọn lọc với một chất, hay một nhóm chất phân tích nhất định, tức là tính chọn lọc của pha tĩnh chiết.
  • Các chất chiết và dung môi rửa giải phải có độ sạch cao theo yêu cầu của cấp hàm lượng phân tích.
  • Hệ số phân bố nhiệt động Kfb của cân bằng chiết phải lớn, để có được hiệu suất chiết cao.
  • Quá trình chiết phải xẩy ra nhanh và nhanh đạt cân bằng, nhưng không có tương tác phản ứng hoá học làm mất hay hỏng pha rắn và chất phân tích.
  • Quá trình chiết phải có tính thuận nghịch, để còn có thể rửa giải được tốt chất phân tích ra khỏi pha chiết bằng một pha động phù hợp.
  • Không làm nhiễm bẩn thêm chất phân tích trong quá trình chiết bởi bất kỳ từ nguồn nào.
  • Sự chiết phải được thực hiện trong điều kiện nhất định phù hợp, phải lặp lại được tốt và tất nhiên là càng đơn giản dễ thực hiện thì càng tốt.

5.   Các model máy vi chiết pha rắn SPE do CÔNG TY TNHH KỸ THUẬT TECHNO phân phối:

STT	MODEL – HÃNG SẢN XUẤT
1	Bộ vi chiết pha rắn SPE 12 vị trí Code: 57030-U Hãng sản xuất: Supelco – Mỹ Xuất xứ: Mỹ
2	Bộ chiết pha rắn SPE 12 cổng Visiprep™ SPE Vacuum Manifold DL (Disposable Liner), 12-port modelCode: 57044 Hãng sản xuất: Supelco – Mỹ Xuất xứ: Mỹ
3	Bộ chiết pha rắn SPE 24 cổng Visiprep™ SPE Vacuum Manifold DL (Disposable Liner), 24-port modelCode: 57265 Hãng sản xuất: Supelco – Mỹ Xuất xứ: Mỹ
4	Bộ chiết pha rắn SPE 24 cổng Visiprep™ SPE Vacuum Manifold , 24-port modelCode: 57250-U Hãng sản xuất: Supelco – Mỹ Xuất xứ: Mỹ